Met sommige mensen mag je geen medelijden hebben, zo lijkt de algemene opvatting te luiden. Staatssecretarissen, presentatoren van goed bekeken praatprogramma`s, populaire popzangers… Gezien het loon dat gepaard gaat met hun leven onder de microscoop moeten ze ook niet piepen wanneer ze daar, onder dat vergrootglas, een keer een uitglijder maken.

Desalniettemin had ik deze week te doen met Jetta Klijnsma. Ze had al niet de gemakkelijkste portefeuille en nu werd ze op de valreep, want demissionair, in een talkshow ook nog gecornerd door drie publiekslievelingen die haar sociale experiment niet zagen zitten. Toegegeven: het is niet voor niets een experiment. Inhoudelijk wil ik dan ook niet ingaan op die pilot en de stellingname van Klijnsma enerzijds en Jinek, Boomsma en Smit anderzijds. Daar is al veel over gesproken. Wat me vooral opviel was de manieren waarop zij zich verwoordden.

Klijnsma is een ervaren politica die voor hete vuren heeft gestaan. Ze staat heus haar vrouwtje wel, maar ze moest er toch even flink tegen praten. Jan Smit, Volendammer in hart, nieren en politieke voorkeur, wond zich duidelijk op. De manager van Smit zat op dat moment mogelijk met samengeknepen billen een politiek correcte reactie te souffleren naast Eva's autocue, want we weten allemaal wat er gebeurde toen hem bij Barend en Van Dorp destijds gevraagd werd wat hij op 4 mei om acht uur 's avonds deed – over uitglijden onder een vergrootglas gesproken.

Smit begon heviger te gesticuleren en liet minder stiltes vallen, om zijn relaas te kunnen volbrengen. Klijnsma bleef rustig. Ze vond het ‘een tikkie te kort door de bocht’. "Je komt niet maarzo in de bijstand..." Sprak ze onder meer. Op het moment dat ze het even moeilijk kreeg, greep de geboren Hoogeveense, die studeerde in Stad, terug op een talig gebruik van haar geboortegrond, waar constructies als 'middendeur' als vertaling van 'doormidden' en 'morzo' als dialectische tegenhanger van 'zomaar' gebruikelijk zijn. Ook Jan Smit hoorde ik sterk leunen op de uitspraak zoals die gangbaar is in zijn regio. De v voor een a of o aan het begin van een woord klinkt bijvoorbeeld bijna als een w (taalkundig gezegd: als een stemhebbende labio-velaire approximant, in plaats van als een stemhebbende labiodentale fricatief) en zo klonk Smits ‘verdienen’ bijna als ‘werdienen’ en ‘vakgebied’ als ‘wakgebied’, terwijl de v vooraan in ‘vinden’ weer bijna stemloos werd: ‘finden’. Beide tafelgenoten van Jinek onthulden in hun discussie zo veel over de regio waarin zij talig werden gevormd.

Zich verbazend over de storm van verontwaardigde reacties schreef Smit overigens nog een nuancering op Instagram. Mogelijk enigszins geëmotioneerd, want ook in ‘Wolendam’ dobbert t ex-kofschip geduldig in de haven.

Fragment uit de nuancering op Instagram: (“…In mijn optiek is bijstandshulp bedoelt voor zieke mensen, mensen met een handicap, mensen die gedwongen ontslagen zijn, mensen die om psychische of lichamelijke redenen niet meer kunnen werken, alleenstaanden met kinderen die het hoofd niet boven water kunnen houden óf mensen die aan kunnen tonen dat ze zonder extra hulp niet kunnen overleven!...”.

Verwijzingen :
- Jinek gemist: https://www.npo.nl/jinek/KN_1676589