Afgelopen maandag was Okkie Smit even bij mij thuis te gast om het te hebben over de zogeheten Lopend Vuur-stelling van de dag: http://www.rtvnoord.nl/nieuws/17569... Het is immers Grunneger Week bij RTV Noord in deze Streektaalmaand.

Vorig jaar en ver daarvoor, tijdens mijn studies, heb ik veel onderzoek gedaan naar onderwijs in de streektaal. Om het bestaande lesmateriaal Gronings op een degelijke manier te kunnen aanvullen heb ik toen zelf lesmateriaal ontwikkeld en onder meer gevraagd naar ‘good practices’. Dat is een onnodig Engelse term voor ‘goie ervoaren’. Veel docenten, artiesten en bevlogen vrijwilligers gaven een reactie toen ik hen vroeg naar zo`n goede ervaring en het zou jammer zijn om niets te doen met die inspanningen. Bij dezen daarom een (voorlopig, incompleet en absoluut uit te breiden) overzicht. De reacties van de docenten die gewerkt hadden met de Grunneger leskist en die ik daarover heb geïnterviewd zitten daar nog niet bij:

LESTIPS/ GOIE ERVOAREN

- Els de Waal, CBS de Borgstee in Spijk

“We werken op de maandagmiddag met een ateliersysteem. De leerlingen van de groepen 3 t/m 8 werken een uur lang aan verschillende projecten, zoals muziek, handvaardigheid, techniek en Groninger les.

We hebben voor de Groninger lessen gebruik gemaakt van de leskist van het huis van de Groninger cultuur. We hadden nog oude lesmethodes op school, we gebruiken kwartetten in het Gronings en we behandelen een stukje geschiedenis over de provincie met daarbij een uitleg over de vlag en het Gronings volkslied.

Ook maken we dankbaar gebruik van de online sprookjes van Grimm en het daarbij behorende boek.”

- Nan Staal is wiskundedocent in het voortgezet onderwijs. Toen zij werkzaam was aan een school in Ter Apel, gaf zij tijdens de Grunneger Week daar haar lessen in het Gronings. Hetzelfde procedé tracht zij nu toe te passen binnen de school waar ze momenteel werkzaam is.

- Jan Dirk Rop is oud-docent, en zegt: “Veul veurlezen. Ik heb joaren groep 4 en 5 had. Las veul veur ien t Grunnegs. Heb ook veul mappen oet joaren 80 bruukt, dij aan schoulen toustuurd werden. Veul gebruuk moakt van laidjes oet dij mappen en bandjes en cd's. Kiender zulf stukjes veurlezen loaten en net as ik schreef: veul veurlezen. n Poar joar leden kreeg ik groep 6 en ienains was der gain tied meer veur "mooie dingen". Lesstof was belangrieker. Wel heb ik altied ien t Grunnegs veurlezen. t Eerste bouk was altied Jochem Oap van Wim Faber. Noa 30 joar heur ik minsen dij dou kiender waren doar nog over. Zulfs dou ik òfschaaid nam ien september kwam t veurlezen weer op badderij. En dus ook Jochem Oap. Andere bouken waren: "De stoetkikker en De Siberische Kou" van Gré van der Veen, Ale Nansiebouken van Henri Wiert en de verhoalen oet de mappen dij ik al nuimd heb. Dus veul veurlezen en vernemen loaten dat t Grunnegs jou aan t haart gaait.”

- Ben Begeman is docent Nederlands, maar daarnaast geeft hij tijdens projecten lessen Gronings. Ben is van mening dat je dicht moet aansluiten bij de belevingswereld van de leerlingen. Hij begint zo`n les steevast met het laten maken van een woordweb: welke Groningse woorden ken je al? Ook merkt hij dat zijn leerlingen het leuk vinden om een stukje Klouk te kijken – en dan juist één van de episodes waarin hijzelf kandidaat was!

- Leraar Nederlands Kor Groenewoud geeft les aan leerlingen in de bovenbouw van havo en vwo. In de lessen poëzie behandelt hij vaak een Gronings gedicht van Peter Visser, omdat dat aangrijpend is en deels gaat over Kors eigen vader. Hiermee brengt hij over hoe indringend een gedicht kan zijn als dat over je eigen werkelijkheid gaat en in je eigen moederstaal verwoord.

Tijdens een poëzieproject voor alle examenleerlingen mochten Kor en zijn collega`s dichters op school uitnodigen. Zij kozen er toen voor om niet alleen de Nederlands dichtende Anneke Claus uit te nodigen, maar ook Erik Harteveld en Jan Glas, die in het Nederlands en in het Gronings dichten.

- Anja Ruitenga geeft les aan groep 4 en leert haar leerlingen wekelijks een Gronings woord. ‘Siepel’, bijvoorbeeld, of ‘mous’. Aan het einde van het jaar hebben de kinderen dan een aantal tientallen woorden behandeld. Daarnaast leert juf Anja de kinderen Groningse liedjes voor bijvoorbeeld Sint-Maarten.

- Ter voorbereiding van het Sint-Maartenfeest hebben de kleuters van juf Alina Bolt van de Ichthusschool een Gronings liedje geleerd met behulp van de website www.klunderloa.nl en het digiboard.

- Ukelien Reisiger, docent in het PO, zegt: “Ik gebruik in de lessen "Toverbalen, t Grunneger Ketaaiertje veur grondschoulen van Eltje Doddema". Dat bevalt mij erg goed, ook lees ik regelmatig voor uit de Grunneger Kienderbiebel. Zelf zing ik samen met een vriendin alleen maar in het Grunnegers. Onder de noemer ‘Toalschatten’ schrijven wij zelf graag liedjes op mooie melodieën en bedenken soms zelf ook een melodietje.”

- Jan Kugel kan bogen op ruim 40 jaar leservaring en geeft zo nu en dan nog gastlessen op basisscholen, waarin hij inhaakt op de belevingswereld van leerlingen. De Groninger taal biedt hij aan in een kader van Groningse cultuur en in zijn lessen vraagt hij eerst naar de associatie van de kinderen met Gronings, om daarna voor te lezen uit een passend boekje, in te gaan op mooie woorden, te luisteren naar het volkslied en een Groningse vlag te gaan knutselen.

- Olaf Vos is niet alleen zanger en rapper bij VanDeStraat, maar presenteerde voor RTV Noord lange tijd korte taallesjes Gronings, die hij maakte in samenwerking met Fré Schreiber. Ook heeft hij kinderen in de klas Groningse muziekles gegeven en raps laten maken; daar wordt hij dan speciaal voor gevraagd. Tijdens de KEI-week gaf Olaf met een collega een ‘broercursus Gronings’ aan kersverse studenten om hen op weg te helpen in het Gronings(e).

- Bijna 300 leerlingen uit de groepen 6 tot en met 8 van tien basisscholen in de gemeenten Bellingwedde en Vlagtwedde hebben in 2016 meegedaan aan een Grunneger Laidjesfestival en dit jaar was het opnieuw een groot succes. Voor het liedjesfestival in Ter Apel gaven Alex Vissering en Olaf Vos Groningse workshops aan de kinderen. Jong en oud: iedereen zingt uit volle borst mee.

- Wia Buze is een nachtegaal van de Groningse muziek, maar daarnaast de Florence Nightingale voor haar leerlingen van de ISK. Zij geeft hen Nederlandse les. Toen Wia de PABO afrondde om het onderwijs in te mogen, organiseerde zij als afstudeerproject een ‘Grunneger week’.

Marlene Bakker is docent aan het Noorderpoort College, net als Jan Henk de Groot. Jan Henk heeft weleens muziekles gegeven op een basisschool en zijn spookachtige liedje ‘Kielster achterweg’ was, met dank aan de griezelige tekst en de lange uithalen, uiterst succesvol bij de leerlingen.

- Marlene studeerde af op een scriptie over het leren van een tweede taal middels muziek. “Muziek is het transportmiddel van een taal. Onwillekeurig leer je door het luisteren naar en meezingen met liedjes veel over de tweede taal die je leert.” Dat geldt weliswaar voor het Engels, waarop Marlenes onderzoek gericht was, maar net zo goed voor het Gronings.

- Arnold Veeman: “Ik heb erg veel projecten gedaan met kinderen en de Grunneger toal. Verschillende Ede Staal-projecten en een project over oud-Groninger recepten. Allemaal in samenwerking met een bevlogen medewerker van KunstStation C.”

- Bert Hadders schreef, componeerde en zong in het kader van het Drentse educatie programma ‘Het Joar Deur’ het Sint Maartenliedje ‘La la loepie’ en oefende dat met leerlingen van een basisschool. Hij is van mening dat liedjes het beste middel vormen om mensen met een taal kennis te laten maken.

- Fré Schreiber heeft in dit opzicht een onnavolgbare staat van dienst. Als hoofdmeester bracht hij het Gronings al in de klassen en gelukkig hebben zijn onderwijspraktijken zich niet beperkt tot de muren van de school. Fré schreef mee aan ettelijke lesmethodes, bracht op eigen kracht leerzame boekjes uit waar het taalplezier vanaf straalt, geeft cursussen voor volwassenen, is aanwezig als spreker tijdens (jeugd)evenementen in de hoedanigheid van de illustere ‘meester Kriet’ en treedt op als vraagbaak voor de Groningse media.

- Eltje Doddema is eveneens een onderwijsman. Hij is directeur van OBS Driespan in Harkstede en al jaren zeer actief in het creëren van prijswinnende liedjes, gedichtjes, ‘twietspreuken’ en lesmateriaal. Eltje heeft een eigen Groningse blog. Samen met zijn vrouw Geesjen Doddema organiseert hij leerzame, Groningse avonden.

- Zanger Burdy jureerde talentenjachten op een middelbare school en schreef een lied ter promotie van het Gronings onder jongeren: “Der gaait toch niks boven t Grunnegs”.

- Kunny Luchtenberg is al decennia een begeesterd schrijfster van poëzie en kinderverhalen. Regelmatig draagt ze op basisscholen voor uit eigen werk. Tijdens de Boekenweek van 2016 las ze bijvoorbeeld een verhaal voor aan leerlingen van de RKB De Schelp in Uithuizen.

- Theo de Groot doceert regelmatig Gronings. Niet alleen aan de acteurs die hij regisseert voor de toneelstukken van Peerd, maar ook bij bijvoorbeeld het Noorderpoortcollege. “Met specifieke Groninger woorden gericht op t thema van de opleiding probeer ik hen wat Gronings te leren.” Ook voor grote bedrijven doet hij regelmatig zoiets, want het is belangrijk om voeling te houden met de taal die de mensen hier spreken.

- Marcel Nieuwenweg is presentator en nieuwslezer bij RTV Noord en geeft daarnaast les op een MBO, waaronder Groningse lessen. Zijn leerlingen worden opgeleid als welzijnswerkers en voor hen is het van belang om in dialoog te kunnen blijven met de doelgroep. In veel verzorgingstehuizen wordt nog Gronings gesproken. De lessen van Marcel zijn dus niet alleen leuk, maar ook direct heel nuttig. Voor de laatste les van de reeks mogen de leerlingen een lijst aanleggen met de meeste Groningse scheldwoorden die ze kunnen bedenken. De winnaar krijgt een Mars.

- Zelf geef ik onder meer masterclasses en stoomcursussen Gronings. De eerste lesvorm gaat uit van lesstof over taalverwerving en na een proloog over de menselijke spraak, het taalinstinct en dialectologie komen we dan bij het Gronings. Een belangrijk deel van de lessen staat in het teken van spreek- en luistervaardigheid, met veel muziek ter illustratie. Dit jaar was de afsluiter van de masterclass deelname aan de Grunneger vlog-wedstried, die gesponsord werd door het Huis van de Groninger Cultuur. Bij de stoomcursussen vormen luistervaardigheid, spreekvaardigheid en idioom belangrijke facetten en wordt er aangesloten bij persoonlijke ervaring en streek van herkomst.

- Het Huis van de Groninger Cultuur faciliteert tot slot verschillende cursussen.

- Voor de Veurleescup van de Stichting Kostverloren komen sommige Groningse docenten zelfs speciaal naar scholen om met de leerlingen te oefenen voor het optreden in het Der Aa-theater.

- De Grunneger Vlog-wedstried werd in 2017 voor het eerst uitgeschreven om een nieuwe vorm aan te bieden waarin liefhebbers van het Gronings hun streektaal kunnen overdragen.

Foto: bruggetje in het Westerkwartier